De gemeenteraad van de gemeente Almelo ontvangt met dit document de begroting voor het kalenderjaar 2021. Het college van burgemeester en wethouders biedt deze begroting aan tegen een maatschappelijk en economische achtergrond zoals we niet eerder hebben meegemaakt: een pandemie met verstrekkende gevolgen.
Desalniettemin ligt een begroting voor waaruit de financiële degelijkheid spreekt van de afgelopen jaren zodat ook volgend jaar consistent wordt gewerkt aan een mooie toekomst voor Almelo waarbij moeilijke keuzes niet uit de weg worden gegaan. Een begroting waaruit ook een reëel optimisme spreekt die eigen is aan Almelo, geen onnodig grote woorden maar gewoon opgestroopte mouwen om er samen iets moois van te maken.
Met deze begroting spreekt het college ook zijn nadrukkelijke wens uit om samen met de gemeenteraad invulling te geven aan een toekomstbestendig Almelo. Het college ziet hiertoe verschillende mogelijkheden in de begroting waar het met de gemeenteraad graag over in gesprek gaat.
Een stevig fundament
De begroting 2021 heeft betrekking op volgend jaar en biedt een financiële doorkijk naar de jaren daarna. Daarbij is het van belang ook te beschouwen waar we vandaan komen. In de afgelopen jaren is een stevig fundament gelegd waarop wordt voortgebouwd.
Via een programmatische aanpak is de zelfredzaamheid van onze inwoners significant bevorderd, hebben wij een stevig impuls gegeven aan het ontwikkelen van hun talenten en is tegelijkertijd, daar waar dat nodig was, duurzaam goede zorg verleend. Hierbij kan gedacht worden aan de dagstructurering die heeft geleid tot een afname van Wmo-indicaties. Ook de aanpak van zorgfraude mag niet onbenoemd blijven, naast tal van andere inspanningen. En hoewel de autonome ontwikkeling van de zorgvraag dat niet gemakkelijk heeft gemaakt is ook veel werk verzet voor de financiële houdbaarheid van het sociaal domein met twee maatregelenplannen. Wanneer dat nodig is laten we tot in Den Haag van ons horen om de financiële houdbaarheid van het sociaal domein te agenderen. Het college zal dan ook de lobby voort blijven zetten voor een verhoging van de budgetten enerzijds en een betere en rechtvaardigere verdeling daarvan anderzijds. Uitkomen met de rijksmiddelen binnen het sociaal domein is en blijft het uitgangspunt. Dat betekent dat de gemeente Almelo naast een stevige lobby voor meer rijksbudget in blijft zetten op het reduceren van de uitgaven. Hiervoor zijn ook taakstellingen opgenomen in de begroting en zijn zoals vermeld de Maatregelenplannen 1 en 2 opgesteld. Deze maatregelen zijn volop in uitvoering. Een deel van deze maatregelen zijn al geëffectueerd in de begroting, maar een groot deel hiervan sorteert vooral effect in 2021 en verder. Hierover is gerapporteerd in de perspectiefnota. Toch zien we dat de uitgaven stijgen door onder andere autonome groei van cliënten, verzwaring van de zorg en externe ontwikkelingen zoals de invoering van het abonnementstarief.
Het college ziet dat naast alle genoemde maatregelen niet veel mogelijkheden overblijven om nog verder te snijden in de uitgaven. Wat we wel zien is dat er, nu de toegang integraal is ingericht, vooral mogelijkheden zijn om in te zetten op een kwalitatieve inhaalslag door het doorontwikkelen van de toegang. Het college heeft daarom opdracht gegeven om voor 1 november met een aanvullend pakket aan maatregelen te komen, dat niet alleen gericht is op deze kwalitatieve slag, maar ook op beleidsaanpassingen (maatregelenplan 3). Dit pakket aan maatregelen moet voldoende zijn om enerzijds invulling te geven aan de taakstellingen en daarnaast ook de autonome ontwikkelingen in de komende jaren op te kunnen vangen.
De Almelose economie veerde het afgelopen jaar op met een groei van 1.200 banen en was daarmee de derde snelste groeier in Twente. Ook de werkloosheid ontwikkelde zich positief door de grootste daling in Twente. Door de coronacrisis komen deze positieve ontwikkelingen weliswaar onder druk te staan maar we geloven sterk in de kracht en diversiteit van de Almelose en regionale economie. De afname van het bijstandsbestand is te danken aan de proactieve ondersteuning die we aanvragers van een bijstandsuitkering geven en hen waar mogelijke direct richting een nieuwe baan begeleiden. Sinds het begin van de coronacrisis heeft de gemeente schouder aan schouder gestaan met ondernemers en zelfstandigen om te ondersteunen waar we dat konden in aanvulling op de maatregelen van het Rijk. Het ondernemersloket heeft in dat opzicht zijn meerwaarde getoond als dé ingang waar men terecht kon.
Onze binnenstad maakte het afgelopen jaar een prachtige ontwikkeling met het nieuwe marktplein en de komst van het water tot in het centrum. Door het mooie zomerse weer is hiervan veelvuldig gebruik gemaakt en door de ruime opzet van de havenkom kon men ook de afstandsregels in acht nemen. Onze ondernemers hebben het water “verwelkomd” met allerlei initiatieven zodat binnenstadbezoekers hun bezoek aan de binnenstad extra kleur konden geven met activiteiten op het water. De aantrekkelijkheid van het kernwinkelgebied is verbeterd, maar de aanloopgebieden geven nog reden tot zorg. Alertheid blijft door de coronacrisis geboden, horeca en winkels werken nog steeds met de anderhalvemeter-norm en andere maatregelen om de bewegingen van bezoekers in goede banen te leiden. Na de versoepeling van de RIVM-regels door het Rijk zijn ook in Almelo de bezoekersaantallen gelukkig weer gestegen. Dit is enerzijds positief voor onze binnenstad en tegelijkertijd vraagt dat waakzaamheid om het coronavirus geen kans te geven op verspreiding door drukte.
De sociale veiligheid laat in Almelo een positieve ontwikkeling zien, het gemeten veiligheidsgevoel is duidelijk gestegen en het aantal misdrijven is flink gedaald. Er is in samenwerking met de politie ingezet op het delen van informatie en het vergroten van de bewustwording; ook voor specifieke doelgroepen zoals senioren waarvoor in 2020 een speciale bijeenkomst is georganiseerd. Daarnaast is ook via sociale media een informatie- en bewustwordingscampagne gevoerd met betrekking tot WhatsApp buurtpreventie. Daarnaast heeft ook een campagne plaatsgevonden voor bewustwording over het doen van melding en de gevaren van drugslabs en hennepteelt in buurten en woonwijken. Door de coronacrisis heeft het team BOA’s versneld een impuls gekregen waardoor er een stevig en robuust team is opgebouwd met een flexibele schil voor de toezicht en handhaving in de stad. Er kan daardoor nog beter worden ingezet op “quick response” bij meldingen en lik op stuk bestuursdwang bij overtredingen. Aan de aanpak van mensenhandel en uitbuiting draagt Almelo bij; wij doen dit in combinatie vanuit de taakvelden zorg én veiligheid zodat niet alleen repressief wordt opgetreden maar ook preventief.
De duurzaamheid in Almelo krijgt meer en meer vorm door de stimulans die we aan dit onderwerp geven, dat is meteen te zien in de toename van functioneel groen en meer open water waarvan de havenkom natuurlijk een prachtig voorbeeld is. Niet alleen komt dit de functionaliteit ten goede, ook zetten we in op het voorkomen van wateroverlast en droogte, ook de trots op en waardering voor onze blauwgroene stad is significant toegenomen. In de Duurzame Energieladder is onze visie opgenomen voor groot- en kleinschalige duurzame energieopwekking zodat het voor initiatiefnemers duidelijk is welke beleidskaders worden gehanteerd. Tevens beschrijft de Duurzame Energieladder de Almelose inbreng in de Regionale Energiestrategie (RES). Een aanpak die alom waardering oogst, óók landelijk. Het is al eens gezegd, maar mag gerust worden herhaald: het zonnepark Aadijk Almelo behoort tot de tien grootste van Nederland, daarmee dragen we stevig bij aan de energietransitie van fossiele brandstof naar duurzame hernieuwbare energie. Als lokale overheid kunnen we daarin niet achterblijven, we geven het goede voorbeeld door te onderzoeken of we kunnen aansluiten bij het streven van het Rijk dat alle overheidsinstellingen vanaf 2023 volledig circulair zijn. Hoe de coronacrisis ingrijpt op de bereidwilligheid bij inwoners en ondernemers tot investeren blijven we in de gaten houden omdat dit van invloed kan zijn op de ambities die we als gemeente hebben op het vlak van duurzaamheid.
De diverse stadsgesprekken die in het kader van de omgevingsvisie zijn georganiseerd hebben stakeholders, inwoners en bedrijven bijeengebracht. Daarmee is een hoog gewaardeerde invulling gegeven aan het participatieproces dat de gedachte is achter de nieuwe omgangsvorm in de Omgevingswet: de overheid als gelijkwaardige partner. Dankzij de stadsgesprekken zijn bouwstenen opgehaald die gebruikt worden voor het opstellen van de omgevingsvisie. Tegelijkertijd is achter de schermen, ondanks de coronacrisis, hard gewerkt aan het gereedmaken van onze ambtelijke organisatie met de aanschaf en implementatie van de vereiste software en de aansluiting op de landelijke voorzieningen van het Rijk.
Onze aanpak in het Nieuwstraatkwartier heeft inmiddels meerdere keren aangetoond te werken: aansluiten bij datgene dat in de wijk zelf leeft, daar open en uitnodigend tegenover staan waardoor initiatiefnemers geïnspireerd een grotere en actievere rol pakken in de realisatie van hun eigen initiatief. De grote blikvangers zijn uiteraard de herinrichting van de Nieuwstraat en het bewonersinitiatief de Hagedoorn, maar daarnaast zijn er nog tal van andere, maar even betekenisvolle initiatieven.
Het college had in deze begroting graag een markering gezien van een periode waarin Almelo noodgedwongen strenge bezuinigingen moest doorvoeren, waarvan sommige nog enkele jaren voortduren, naar een periode waarin Almelo weer meer financiële armslag krijgt. Helaas is de situatie nog zo dat van die duidelijke markering nog geen sprake kan zijn. Net als in voorgaande jaren en ondanks dat we weer onder het reguliere, repressieve toezicht van de provincie staan blijft het zaak te werken aan het financieel herstel van Almelo.
Ondanks de zorgelijke signalen die we op dit vlak zien, zien we ook vele andere hoopvolle en ronduit positieve zaken. Zaken waar we ons als gemeente hard voor hebben gemaakt en zaken die we de komende jaren graag gerealiseerd zien worden.
Zo memoreren we in dit verband graag de Jeugdbeschermingstafel. Kinderen in onveilige situaties wachten vaak lang op hulp. Dit komt onder andere doordat er in zo’n proces veel betrokkenen zijn, elke gemeente zijn eigen werkwijze er op na houdt, ouders en kinderen onvoldoende betrokken worden en door afstemmingsproblematiek. Daarom is besloten om een regionale werkwijze voor de Jeugdbeschermingstafel te ontwikkelen. Aan een Jeugdbeschermingstafel vindt afstemming plaats tussen ouders, jongeren (12+), de betrokken zorgorganisatie(s), het eventuele sociaal netwerk en gemeenten. Deze regionale werkwijze voor de Jeugdbeschermingstafel moet leiden tot het hanteren van één eenduidige werkwijze in Twente. Het college heeft ingestemd (BW-7729) met het regionale voorstel om de Jeugdbeschermingstafel ook in Almelo te implementeren.
Het college heeft besloten om in 2020 incidentele middelen vrij te maken voor het ontwikkelen en uitvoeren van schoolgericht maatschappelijk werk als preventieve en signalerende functie in het primair en voortgezet onderwijs (BW-7628). Samen met de scholen voor primair onderwijs en voortgezet onderwijs wordt een nieuw plan ontwikkeld voor een effectief en efficiënt schoolgericht maatschappelijk werk in Almelo. Deze nieuwe werkwijze is gericht op meer inzet op het voorkomen van problemen bij jongeren, hun ouders en leerkrachten en dat het minder individueel en meer collectief in verbinding met het welzijnswerk wordt georganiseerd. De structurele dekking voor dit nieuwe beleid is betrokken bij de besluitvorming over de Programmabegroting 2021.
Voor de toezichthouders en juridische medewerkers WMO en Jeugd is projectfinanciering beschikbaar tot eind 2020. Tot en met maart 2020 zijn er 35 onderzoeken afgerond gericht op misbruik of oneigenlijk gebruik van zorggelden door zorgaanbieders. Er is voor ruim 3 miljoen euro teruggevorderd. Gezien de succesvolle inzet van de toezichthouders wil het college de formatie van de toezichthouders structureel in de begroting opnemen. Om voldoende opvolging te kunnen geven aan het extra toezicht stellen we voor om ook de juridische capaciteit in het sociaal domein uit te breiden.
In het Schuldenlab Almelo worden samen met (lokale) organisaties, bedrijven en inwoners, innovatieve manieren ontwikkeld om inwoners met schulden te helpen. Deze nieuwe manier van werken geeft professionals in de uitvoering aan de voorkant van het proces meer handelingsvrijheid om maatwerk aan klanten te bieden en rekening te houden met hun persoonlijke situatie. Het Schuldenlab Almelo biedt kansen om dit samen met private partners op te pakken. We kiezen voor een actiegerichte aanpak waarbij we aan de hand van pilots en business cases effectieve aanpakken ontwikkelen samen met partijen die mee willen werken en doen.
Ook kiezen we voor een ondernemende benadering die het sociale en financiële met elkaar verenigt. Gelet op het succes van dit project willen wij de inzet van 4 schuldenspecialisten met een jaar verlengen.
Het college heeft een aantal ontwikkelingen die momenteel niet vertaald is in de meerjarenraming opgenomen in de zogeheten kwalitatieve investeringsagenda. Deze investeringsagenda zal groeien wanneer uitwerking wordt gegeven aan de opgaven van 'gemeente in balans'. Het financieel meerjarenperspectief biedt op dit moment niet de ruimte om invulling te geven aan deze kwalitatieve investeringsagenda. Desondanks brengt het college deze onderwerpen graag onder uw aandacht. Het betreft de ontwikkeling van de Stadskade waarvoor de gemeente Almelo met de HMO een Samenwerkingsovereenkomst Initiatieffase Stadskade Almelo is aangegaan. Daarnaast werkt het college aan het versterken van groen-blauw in Almelo door het uitvoeren van een economische impactanalyse met betrekking tot het oplossen van een aantal knelpunten in de bevaarbaarheid van het kanaal Almelo-Nordhorn. Verder wordt onderzoek gedaan naar de gemeentelijke huisvesting inclusief nieuwe gemeentewerf en zijn er, zoals bij u bekend, wensen ten aanzien van het zwembad.
Onze gemeente heeft in het afgelopen decennium een ongekende veerkracht laten zien waardoor het ons samen en met elkaar is gelukt drie enorme decentralisaties zonder noemenswaardige problemen in te voeren. Door diezelfde veerkracht lukte het ons als enige grote stad in Twente het water weer terug te brengen in de binnenstad. Ook waren we door deze veerkracht in staat de openbare ruimte weer van voldoende investeringsmiddelen te voorzien voor onderhoud en beheer. Met en door de stad is niet één maar zijn zelfs twee grote theaterproducties gerealiseerd en uitgevoerd; een prestatie die in geen enkele andere gemeente navolging heeft gehad. Hoopvol gestemd biedt het college de programmabegroting 2021 graag aan de raad aan en spreekt de wens uit om met de raad ook in 2021 voort te bouwen aan onze gemeente.
Hoogachtend,
Burgemeester en Wethouders van Almelo,
de secretaris, de burgemeester,
F.W. van Ardenne A.J. Gerritsen